Proverbe C

 

Caldamağa bılmegen cılğadan ıraq oturur.

(suda) Yüzemeye bilmeyen dereden ıraq oturur.

Cel care nu știe să înoate, stă departe de apă.

Caman bala atasın başın töben tuşırır.

Kötü çocuk atasının başını aşağı düşürür (utandırır).

Copilul obraznic își rușinează tatăl, acesta își apleacă capul.

Caman qaber catıp qalmaz.

Kötü haber yatıp kalmaz.

Vestea rea nu rămâne necunoscută.

Camanğa tiyme belası cuğar, qazanğa tiyme küyesı cuğar.

Kötü kişiye dokunma belası sürülür, kazana dokunma kurumu sürülür.

Nu te atinge de omul rău, vei primi belele, nu te atinge de ceaun, vei primi funingine. < 29

Caman it carasız bolmaz.

Kötü it yarasız olmaz.

Câinele rău nu poate fi fără de răni.

Caman tamaq carlı eter, oskın curek qanlı eter.

Kötü (pis) boğazlık kişiyi yoksul eder, Kabarık (kendini büyük gören) yürek kişiyi kanlı (kaatil) eder.

Gura nesătulă îl sărăcește pe om, mândria (îngâmfarea) criminal îl face.

Canğız ağaş calbarsan canmaz.

Yalnız odun yalvarsan yanmaz.

Lemnul singur nu arde chiar dacă te rogi.

Canğızğa cala kop bolur.

Yalnıza iftira çok olur.

Omul fără proptele va primi multe calomnii.

Canğızın cayı kerılmez, atqan oğı tıymez.

Yalnızın yayı gerilmez, attığı ok değmez (hedefe vurmaz)

Arcul omului singur nu se întinde, săgeta lui nu-și atinge ținta.

Canğızın cayı qurulmaz, ırulının oğı coyılmaz.

Yalnızın yayı kurulmaz (gerilmez) soyu kalabalığın oku kaybolmaz.

Cel singur nu-și va întinde arcul, cel cu rude multe nu-și va irosi arcul.

Canğızlığın caşırğan calşımaz, carlılığın caşırğan barınmaz.

Yalnızlığını gizleyen rahat etmez, yoksulluğunu gizleyen barınmaz.

Cel ce își ascunde singurătatea nu se va procopsi, cel ce își va ascunde sărăcia, nu se va îmbogăți.

Canı canğan Tanrısın qarğar.

Canı yanan Tanrısın beddua eder.

Cel care a suferit prea mult, își blestemă dumnezeul.

Cantayıp kırer üyüm, catıp aşar aşım bolsın.

Eğilip girecek evim, yalayıp yutacak aşım olsun.

O casă în care să intru aplecându-mă, o mâncare pe care s-o mănânc odihnindu-mă, aș vrea să am.

(Explicație: O înghițitură cere multă muncă. Îmi este de ajuns să am o casă mică și o bucată de mestecat în gură, nu vreau mai mult, sensul este o încurajare a lenii și a indolenței.

Carlının cartı qauım aşı bolsa catıp yuqusı kelmez.

Yoksulun yarım lokma aşı olsa (onu yemeden) yatsa da uykusu gelmez, uyku tutmaz.

Săracul de are o înghițitură de mâncare chiar de se culcă, nu poate dormi de nu o mănâncă.

Carlı tamaq barlı qonaq tuşunır.

Yoksul boğaz, varlıklı konak düșünür.

Gura celui sărac se gândește tot timpul la bogăția conacului ( a meselor bogate) .

Carlı baynın malın esaplap mayşırağın tausıtır.

Fakir zenginin malını hesaplayarak mumunu eksiltir.

Săracul gândindu-se la averea bogatului își termină lumănarea.

Carlı camanıp quvanır.

Fakir (rubasını)yamayarak sevinir.

Săracul se bucură pentru haina cărpită.

Cartı araba col bızar, yarım molla din bızar.

Kırık-dökük araba yol bozar, yarım hoca din bozar.

Căruța veche strică drumul, o jumătate de preot, strică religia.

Caş bala beşıkte caman kışı eşıkte.

Genç çocuk beşikte kötü kişi eşikte. Copilul mic e în leagăn, omul rău e în prag.

Caşlıqta caşlıq etmegenın qartlıqta betı ekşır.

Gençlikte gençlik yapmayanın ihtiyarlıkta yüzü ekşir.

Cel care nu și-a trăit traiul în tinerețe, la bătrânețe va avea fața acră.

Cat itnın quyruğı qısıq bolır.

Yabancı itin kuyruğu kısık olur.

Coada câinelui străin va fi scurtă.

Catqa cala cabaşır.

Yabancıya iftira yapışır.

Calomnia se lipește de străin.

Catqan tüyenın auızına tığırğan qamğaç.

Yatan devenin ağzına yucarlanan devedikeni.

În gura cămilei culcate se rostogolește iarba.

(Explicație:Unii oameni , din întâmplare sau din destin,au noroc în afaceri, sau le iese în cale pe neașteptate, norocul sau câștigiul.

Cau korsen casan koy korsen qaşan.

Düşman görürsen mücehhez ol köy görürsen sevin,neşelen. 

Dacă vezi dușmanul, ocolește-l, dacă vezi satul, bucură-te, fii vesel.

Caudan boş qaytsan da toydan boş qaytma.

Düşmandan boş dönsen de düğün (güreşin)den boş dönme.

Chiar dacă te întorci cu mâna goală de la duşman, nu te întoarce de la nuntă ( de fapt de la kureș - luptele tătărești ) cu mâna goală. (Sensul este de kureș și de mâncare).

Cavınlı avanın yuqusu cellı avanın quytusu.

Yağmurlu havanın uykusu yelli havanın kuytusu (hoş olur) .

Somnul vremii ploioase și adăpostul vremii de furtună .( vor fi plăcute).

Cauınman nadas toprağın canıdır.

Yağmurla nadas toprağın canıdır.

Ploaia și aratul pereche înseamnă sufletul pământului (tarlaua planificată pentru a-și păstra forța).

Caz carlının, qış barlının.

Yaz fakirin kış varlıklının (günü).

Vara aparține săracului, iarna este a celui bogat. (ca existență zilnică).

Caz catqanın canbaşı sınsın, qış cürgenın ayağı sınsın.

Yazın yatanın kalçası kırılsın, kışın yürüyenin ayağı kırılsın.

Să i se rupă șoldul crlui care doarme vara, piciorul să i se rupă celui care se plimbă iarna

Caz celı carday atnı cığar.

Yaz yeli bayır gibi atı devirir.

Vântul verii răstoarnă calul cât un deal.

Caz kunu atın uş ayağı suvda bır ayağı unda bolır.

Yaz günü atın üç ayağı suda bir ayağı unda olur.

Vara calul va avea trei picioare în apă și un picior în făină.

Cazda cabıp kuzde komıp ket.

Yazın örtüp güzün gömüp git.

Du-te, acoperind, vara și îngropând toamna.

Cemnı başmaq balnı parmaq tavsıtır.

Yemi büyük buzağı balı parmak eksiltir.

Nutrețul îl termină juninca, mierea o termină degetul.

Cerı baynın erı bay.

Yeri (toprağı) zenginin eri zengin.

Cine este bogat în tarlale, are parte de toate bunurile. < 32

Cerınden ayırılğan yedı catqa qor bolur.

Yerinden ayrılan yedi kat yabancıya hor olur.

Cel care își părăsește locul, va deveni supus celui de șapte ori străin de neam.

Cerıne kore cuvası mollasına kore duvası.

Yerine göre (yabani) soğanı hocasına göre duası. Ceapa (sălbatică) crește după loc,

rugăciunea se face după cum e preotul.

Cetalmağan cer soğar cetken ozar. Yetişmeyen yer döğer yetişen öne geçer. 

 Cel care nu ajunge, învinuiește locul, cel care ajunge, va trece în frunte.

Cetımnın aqqı cerde qalmaz. Yetimin akkı yerde kalmaz. (kaybolmaz) 

 Dreptul orfanului nu se pierde sub pământ.

Cılamağan balağa emşek berılmez. Ağlamayan çocuğa meme verilmez.

 Copilului care nu plânge nu i se dă să sugă.

Cılamağan koz bolmaz aytılmağan soz bolmaz. 

 Ağlamayan göz olmaz söylenmeyen söz olmaz. 

 Nu există ochi care să nu plângă,vorbă care să nu fie spusă.

Cığılğan kureşke toymaz. 

 Yıkılan güreşe doymaz.

Cel care a căzut nu se satură de luptele tătărești ( kureș, trântă).

Cılannın başı kışkene ekende ezılır. 

 Yılanın başı küçğükken ezilir.

Capul șarpelui se strivește când este mic.

Cıgıt cellı et sollı bolmalı. 

 Yigit yelli ( atik, hareketli anlamına) et kanlı sulu olmalı.

Flăcăul să fie mândru, carnea să fie sângerie și apoasă.

Cıgıt cetışır bay begenır,kozden tuşerel begenır. 

 Yigit yetişir zengin begenir, gözden düşer el beğenir.

Flăcăul crește, intră în grația boierului, decade și devine îndrăgitul poporului.

Cıgıt neğadar batır bolsa süygenıne cenılır. Yigit ne kadar bahadır ( cesur) olsa sevdiğine yenilir. Oricât ar fi de viteaz flăcăul (curajos) el se va lăsa învins de iubita lui. < 33

Çıksız qarğış cerın tapmaz. Sınırsız bedua yerini bılmaz. Blestemul fără temei nu-și va găsi locul.

Cıbere bersen cılkı alır üyge de koz salır. Başı boş bıraksan at alır eve de göz koyar.

Dacă lași frâul liber, îți va lua calul și va pune ochii pe casa ta.

Coqqa cüyrık cetmez. Yok olan şeye atı yetişmez ( ne yapsan çare bulunmaz anlamına).

Dacă obiectul nu există, nici calea spre el nu poate să fie, orice ai face.

Coldaqı bal ışer üydekı zeher ışer. Yoldaki bal içer evdeki zehir içer.

Açıklama: Yolda bulunan kişi rahat rahat yoluna devam etmekte ve sıkıntı çekmemektedirama evdeki yakını onu merak etmekte ve başına bir felâket gelmekten korkmatadır. 

 Cel de pe drum se cinsteşte cu mierea cea dulce a drumului deschis, cel de acasă se îmbolnăveşte de grija lui cu otrava neliniștii.

Colda tapsan sayıp al.

Yolda (para) bulsan sayıp al. 

 De găsești (bani ) pe drum, numărându-i să ți-i însușești.

Colğa şıqsan atından toyğa barsan apaqayından tonulursun. 

 Yola çıkarsan atından düğüne gidersen karından gönül çevirirsin.

 (Açıklama: Yolda daha güzel atlar, düğünde daha güzel kadınlar görüldüğünü anlatır.) 

 De pornești la drum, de calul tău te înstrăinezi, la nuntă de mergi, de nevastă te îndepărtezi.

Corau colğa mınsetır. Yorum yola bindirir (koyar). 

A persevera înseamnă a porni cu gândul pe drumul realizării.

Cumart aşı cennet aşı. 

 Cömert kişinin aşı cennet aşı. 

 Mâncarea omului generos este mâncarea raiului.

Cumarttan bır şığar sarandan ekı. 

 Cömert kişiden bir çıkarsa hasis kişiden iki çıkar.

*(Açıklama: Hasis kıskandığı için zarar eder ve bir yerine iki kaybeder anlamına )

Omul generos dă o dată, cel zgârcit, dă dublu.

Cuaș atın tekmesı qattı bolur. 

Yavaş atın tekmesi kattı (şiddetli ) olur.

Lovitura calului blând va fi puternică.

Cumlemen cumruq maylı quyruq. 

Cümleye dokunan yumuruk yağlı kuyruk.

*(Açıklama: Herkesin başına toptan gelen bir sıkıntı ve ya felâket pek duyulmaz,fazla ıstırap ver

mez. Tek kişinin başına gelen felâket onu çok fazla üzer). 

 Pumnii primiți de către mulțime pot să pară o coadă grasă. 

( Explicație: Poverile aruncate asupra unuia singur devin de nesuportat, în vreme ce mulțimea năpăstuită poartă mai ușor greutate a vieții).

Curekke col cutuqtan oter. 

 Yüreye yol mideden geçer.

*(Açıklama: Bir kişinin kalbini kazanmak istiyorsan onun karnını doyur.İnsan ihsan kulu.

Drumul către inimă trece prin stomac.

Cure cure kışı curşen bolır. 

 Söyli söyli kişi sözşen olur. 

Kişi yürüye yürüye yürümeye alışır. 

Söyleye söyleye söylemeye alışır. 

 Mergând și iar mergând, omul se obișnuiește cu drumul.

Vorbind și iar vorbind, omul devine vorbitor priceput.