6 ian. 2017

Alla rahmet

Güner  Akmolla  tanıta:
Bugün, noyabr 26-da belli qırımtatar yazıcısı Riza Fazıl vefat etti. O bir kün yazıcı insultnı keçirdi, bugün ise Aqmescitniñ 7-ci hastahanesinde vefat etti.Riza Fazıl 1929 senesi mayıs 30-da Qarasuvbazar rayonınıñ Barın köyünde köy ocasınıñ qorantasında dünyağa keldi. 1965 senesinden başlap, 1980 senesine qadar Taşkent şeerinde qırımtatar tilinde çıqqan Lenin Bayrağı gazetasında terciman, edebiy hadim, edebiyat ve sanat bölüginiñ müdiri vazifelerinde bulundı. 1980-1994 seneleri Yıldız mecmuasında başta şiiriyet bölüginiñ müdiri olıp, 1987 senesinden ise derginiñ mesül kâtibi vazifesinde çalıştı.Riza Fazılnıñ büyük işlerinden biri şu ki, o, Qırımtatar edebiyatı ve islâm tarihında birinci olıp, bütün dünya musulmanlarınıñ muqaddes kitabı olğan Quran-ı KerimniQırımtatar tiline çevirip, onı 1991-1994 seneleri devamında Yıldız mecmuasında derc ettirdi. 1998 senesi ise o, Quran-ı Kerimniñ şu tercimesini ayrı kitap etip çıqarmağa nail oldı.1993-de Ukraina Yazıcılar Cemiyeti azası olğan Riza Fazıl, 2008-de Qırımtatar Yazıcılar Cemiyeti reisi oldı.Avdet gazetasınıñ hadimleri Riza Fazılnıñ soy-sopları, dost ve yaqınlarına teren taziye bildire. Merhum, Allahnıñ rahmetinde olsun. Biz Allahnıñ qullarımız, Oña da qaytarılacaqmız.

Author: Редакция AVDET
6 Yanvar  2017, cüma kunı, Romanya’nın Tuzla qasabasında, şaire Şükriye Kerim hanım Riza Fazıl  AĞAMIZIN  40-cı duasını bere. Alla qabul etsın! „Emel” mecmuamızğa turmadan yazğan altın qalem artıq koklerde caltıraycaq...2009 da Romanıye’ge kelıp Qırımtatar Yazarlar bırlıgının şubbesını Kostenci’de qurdı.
Qazandan, Amet Adil yaza: Riza Fazılnıñ edebiyatımız ve halqımız oğrunda taqdirge lâyıq    hızmeti
"Halqlarnıñ ulu atası" olğan Stalinniñ emirinen olümge uküm etilgen halq elâk olmadı. Butün dunyanıñ kozi ogünde o, ozini bu faciadan qurtarmaqnen qalmayıp, daa ziyade qaviy ayaqqa turdı ve ozini qolğa alaraq, birdem bir qırımtatar halqı olıp, aqiqat oğrunda, Vatan oğrunda kureşke belsendi. Bu kureşte, şubesiz, şairlerniñ, yazıcılarnıñ, milliy sanatçılarnıñ (çalğıcılarnıñ, yırcılarnıñ, oyuncılarnıñ) da hızmetleri degersiz edi. Er angi içtimaiy imkânlardan mahrum etilgen qırımtatarlar misilsiz ağır şaraitta ozleriniñ milliy menligini ve Ana-Vatanğa misilsiz sevgi duyğularını saqlaya ve yaşata bildiler. Ana-Vatanğa qaytmaq işançını iç bir vaqıt coymağan halq Vatan oğrunda umumhalq kureşini temsil etken Milliy areketni teşkil ete bildi ve ğalebe elde etti.Milletniñ birleşmesine, er bir qırımtatarnıñ ana-yurtqa qaytmaq umüti ve işançı saqlanmasını ve pekinmesine ilk evelâ muzıka ve poeziya yardım etkendir. Yazıd-jılar, şairler gazeta, jurnal, kitaplar vastasınen insanlarnıñ ruhiyeti ve maneviyetine, añına tesir ettiler ise, sanatkârlar muzıka, yır ve oyun vastasınen adamlarnıñ goñ-lünde eñ nazik duyğular uyanttılar. Olar edebiyatımıznı, tilimizni, sanatımıznı saqlap, yaşatıp, surgünlik zulmı altında qalğan insanlarnıñ ruhtan tüşmesine yol bermediler. Yazıcı, şair, icatkâr Riza Fazıl da o uzaq yıllardan berli, milliy mane-viyetni, milliy ruhnı saqlav oğrunda eñ faal kureşçiler sırasında bulunmaqta.Qadimiy, ozgün medeniyeti, biñ yıllıq edebiy ananeleri olğan, bir çoq hanları bile şair, icatkâr olğan halq Mahmud Qırımlı, Borağazı Geray, Aşıq Umer, Mustafa Cevheriy, Bekir Çoban-zade, Amdi Geraybay, Eşref Şemi-zade kibi ulu şairler doğurmaması mumkün degil edi. Bu buyük şairlerniñ ananelerini Enver Selâ-met, Seitumer Emin, İdris Asanin, Şakir Selim kibi aqiqiy şairlerimiz devam ettiler. Ve bugünde edebiyatımıznı Riza Fazıl, Şeryan Ali, Ablâziz Veliyev ve olarnıñ qalemdeşleri yaşatmaqtalar. Ne içün men Riza Fazılnıñ icadına boyle yoksek qıymet kesem, aceba?Şairniñ ve umumen icatkârnıñ vazifesi aqqında ulu Toqayımız: "Şair öz halqınıñ tilinde yazar eken, Allanıñ emirinen oña hızmet eter eken, o, milletini uyantmaq, oña yuqlamağa bermemek borclu", – degen edi.İcatkâr Riza Fazıl öziniñ soñ derece çeşitli, keniş faaliyetinen butün türk-tatarlarnıñ ulu klassigi tarafından şairlerniñ ve umumen icatkâr şahslarnıñ ogüne qoyulğan talaplarğa tolusınen cevap bermekte. Riza Fazılnen biz birinci kere Taşkentte "Lenin bayrağı" redaktsiyasında korüşken edik. Çoq laf etmegen, biraz utançaq, alçaq goñülli Riza masa başında başını kotermey çalışmaqta edi. Maña o, qapıdan kirgenlerge asla çoq qulaq asmağan ki-bi koründi. Lâkin şahsen menimle o pek meraqlandı ve ğayet diqqatlı edi. Soñra o menim icadiy ayatımda degerli rol oynadı.Bizni (apayımnen ekimizni) Taşkentten Yangiyülge (men özüme anda, uzaq soylarımda duraq tapqan edim) Riza ve merhum dostumız istidatlı yazıcı-tarihçı Cevdet (Yavdat) İlyasov ozğardılar.Biz apayımnen avtobusta, Rizanıñ nasıl etip tartınçaqlıqnen: "Yolğa parañız barmı?" dep sorağanını hatırlap, onıñ insaniyetligini qayd etken edik. Ebet, o menim yaş apayımnen beraber mında ta uzaq Qazandan kelgenimizni ve bu yaqın yol olmağanını bile edi. Amma biz oña yolda olğan maceralarnı daa aytmağan edik. Bu yerde vatandaşlarımıznen az buçuq qonuşqan soñ şunı añladıq ki, Tatarstanda halq umumen qırımtatarlarnıñ nasıl faciağa oğrağanlarını bilmey eken. Devlet bunı gizley edi. Bu aqta yalıñız qırımtatarlar arasında yaqınları olğanlar bile ediler. Zaten cinayetçi stalinciler iç bir qabaatsız qırımtatarlarnı qabaatlap, olarnı halq duşmanı etip, bunıñnen başqa halqlarnı da qorquzaraq: "Boyle faciağa sizler de oğray bilesiñiz!" dep tenbiylemekte ediler. Em oğray bile ediler, eger "halqlar atası" 1958 senesine qadar yaşağan olsa. Volga ve Ural boyı musulmanlarınıñ bahtına 1953-te Stalin geberdi ve bu belâ olarğa barıp yetmedi. Ürmetli oquyıcım, mevzudan biraz çetlengenim içün sizden afu sorayım.Biz apayımnen aman-esen Yangiyülge kelip yettik. Mında Samarqand soqağında bizni samimiyetle qarşıladılar. Ebet, 1967 senesiniñ soñu edi ve vatandaşlarımıznıñ başı uzerinde endi "komendant qamçısı" turmay edi. Amma bazı bir şeyler daa mevcut edi ki, bu aqta biraz aşağıda toqtalacam. Riza Fazılnıñ "Tatarlığım" adlı şiirler cıyıntığında er kimge tanış olğan acayip "Tım-tım" ezgisini misilsiz icracısı Enver Şerfedinovğa bağışlanğan şöyle eyecanlı satırlar bar:
"Surgünlikniñ qarsambalı, qayğılı bir kunünde, Martta açqan melevşeniñ qoqusınday goñlüme Alıp kirdiñ, Enver usta, aziz "Tım-tım" ezgisin".
"Martta açqan melevşe" –– bu Qırım baariniñ timsali ki, melevşe qoqusı ve "Tım-tım" ezgisi er bir qırımtatarnıñ aqıl-fikrini şu an Qırımğa doğrulta. Bu ezgi tek Vatannı añdırmaqnen qalmayıp, Vatan oğrunda kureşke ruhlandıra. "Qaytarma" ve "Tım-tım" –– bular oyle bir sarsılmaz ruhiy küç ki, o küç er bir qırımtatarnı bir maqsatqa, bir milliy ğayege –– Vatanğa qaytuv içün kureş ğayesine birleştire. İşte muzıka insanğa oyle küçlü tesir etüv imkâniyetine malik. Amma adamlarnıñ duyğusına, añına, fikir etüvine yazıcılarnıñ, şairlerniñ icadı ondan da ziyade tesir ete.Riza Fazılda boyle timsaliy satırlar çoq ve onıñ icadı bizler içün bunıñnen de qıymetli.  "Navrez –– o tarlağa birinci adım, yurekten sezdire hoş emek dadın". "Baar kelse bağçalar / Yeşil kiyer yaraşır. / Qızlar çıqsa tarlağa, /Baqqan kozler qamaşır". Qırım bağçaları, Qara deñiz, dağlar… Cesür, emeksever insanlar…Şairniñ eserlerindeki ancaq boyle hoş duyğular, vatan iqlimini añdırğan satırlar oquyıcını, onıñ fikirlerini öziniñ birden-bir Vatanı olğan Qırım tarafqa yonelte edi. Elbet de, 1944-te şimalde Kostroma vilâyeti taygasına tüşken ösmür oğlançıq Riza bizlerge şu taygada nasıl etip açlıqtan şişip yatqanı, anda yüzlernen adamlar Stalin genotsidiniñ qurbanları olğan vaqıtta o, nasıl etip özüni açlıqtan qurtarğanı, nasıl etip bir kesek otmek içün suvuq buzlı suvda boğulğanı, 1952 senesi Kostroma şeerine oqumağa ketkende, nasıl etip onı vagonda "spets.komendant"nıñ konvoyı altında alıp ketkenleri hususında daa keregi kibi ikâye etip yetiştiralmadı. Amma, Allah kostermesin, şimdi aramızda boyle icatkâr şahs, edebiytımız ve medeniyetimiz oğrunda boyle bir kureşçen, mahsuldar insan olmay bile edi. Şukürler olsın Allağa, yapqan ve daa yapacaq misilsiz qıymetli işleri içün onı bizge saqladı. Aleksey Maksimoviç Gorkiy öziniñ tercimeiy alı aqqında povestinde ve zaten butün eserlerinde öziniñ ayatnıñ eñ aşağı tabaqalarından ösip çıqqanı aqqında ikâye etmege seve edi. Onıñ eserlerini oquğanda bunıñ doğru olğanına qanasıñ. Ya Riza Fazıl kibi ediplerimiz aqqında ne ayta bilemiz? Olar da ayatnıñ astından koterilip çıqtılar da! O, daa yaşlay, splavda (ozende ağaç yaldatuv), ormanda ağaç kesüv işlerinde adiy işçi olıp çalışıp başladı. Söz sırası, men özim de şiiriyetke aynı şu yolnen kelip kirdim ki, şunıñ içün men Rizanıñ 1952-de Kostroma şeerindeki ticaret tehnikumına nasıl qıyınlıqlarnen kirgenini o vaqıtta ve nasıl qıyınlıqlarnen oquğanını yahşı añlayım. Soñra oña tehnikumnı qızıl diplomnen bitirip, Sa-marqand ticaret institutınıñ iqtisadiyat fakultetini tamamlamaq ve professional yazıcı, folklorcı, edebiyatşınas ve em de din erbabı olmaq, acilikke barmaq nasip oldı.Keçken asırnıñ 60-ncı senelerinde edebiyatqa kelgen bir çoq qalemdeşlerinen bir sırada, oña edebiyatqa yolnı 1957 senesi Taşkentte çıqıp başlağan "Lenin bayrağı" gazetası açtı. İlki maqalelerini ve şiirlerini o bu gazetada bastırdı ve çoqqa barmadan, özi de "Lenin bayrağı" kollektiviniñ azası olıp, anda çoq yıllar edebiyat ve sanat bolüginiñ mudiri vazifesinde çalıştı. Aynı bu hızmetni o, soñra 1980 senesi çıqıp başlağan "Yıldız" mecmuasında şiiriyet bolüginiñ mudiri ve mesül kâtip vazifesinde devam ettirdi. Babası halq ocası Emir-Usein çelebi olğan Riza Fazılnıñ anası XVIII asırnıñ birinci yarısında yaşağan Qarasuvbazarlı meşur din erbabı, şair, şeyh Mehmed Faqri efendiniñ torunıdır. Riza Fazıl öziniñ şanlı ecdadınıñ faaliyetini munasip surette devam ettirmekte. Onıñ qırımtatar bestselleri olğan tek bir "Buyurıñız duağa!" kitabını qayd etmek yeterlidir. Qırımda biñlernen adamlar ilki diniy bilgilerini bu kitaptan aldılar, ayatta kerek olğan ilki dualarını bu kitaptan ogrendiler, desem yañılmam belleyim. Ya Qur'annı tarihımızda birinci olıp qırımtatar tiline tercime etkeni –– bu eñ yuksek qıymetke lâyıq misilsiz buyük, murekkep ve alicenap icadiy iş degilmi,aceba?Keniş bilgisi ve ıntıluvı edipke ta XII asır şairimiz Mahmud Qırımlıdan başlap, XIX asırnıñ soñunda yaşağan şair İsmetiyge kelgence qadimiy ve eski devir şiiriyeti numünelerini araştırmağa, tapmağa, olarnı azırlap beyan etmege imkân berdi. Riza Fazıl öziniñ misilsiz kergin maqsatkâr icadiy faaliyeti sayesinde XVII asır şairimiz meşur Aşıq Umerniñ eserlerinden keçken asırnıñ 80-nci senelerde eki acayip kitap çıqarıp, şairni zamanımızğa qaytarıp ketirdi. Riza Fazıl keçken sene aynı XVII asır namlı şairimiz Mustafa Cevheriyniñ de eki cıltlıq şiirler toplamınıñ birinci kitabını çıqarmağa nail oldı Ulu qırımtatar şairi Eşref Şemi-zadede boyle satırlar bar: 
„Şair olsañ, ömriñ boyı /Halqman sevin, halqman kül!/ Halqman çekiş, halqman ağla /Halqman yaşa, halqman öl!”
Bu satırlarnı oqup şairni añğanda aynı vaqıtta kozim ogünde onıñ şegirti Riza Fazılnıñ eyi siması canlana. Riza Fazıl da yaqın dostı ve ocası olğan ulu şairimiz kibi öz halqınıñ sadıq evlâdıdır.Menim merhum dostum Garif Ahunov şaqalaşmağa seve edi. İcatta belli bir qa-zançıñnı, muvafaqiyetiñni korse: "Dostım, seniñ ocañ tunç eykeltaş ustinde turmaqta, sen ise kumüş eykeltaş ustine çıqa bildiñ!", der edi. İşte, bu noqtaiy nazardan baqacaq olsaq, men Aci Muhammed-Riza altın eykeltaş ustinde turmağa lâyıq, der edim. Bu menim fikrim. Eger qırımtatar halqı Ukraina çerçivesinde öz devletçiligine malik olğan olsa, Riza Fazıl edebiyat ve medeniyet saasında yapqan hızmetlerine lâyıq butün mukâfat-larğa nail ola bile edi. Onıñ yapqan hızmetlerini, zanımca, butün bir ilmiy-tedqiqat kollektivi becermesi mumkündir. Bu ceetten men onı Qazanlı halq akademigi Naqi İsanbetnen bir sırağa qoyar edim. Qırımtatar atalar sözleri ve aytımları cıyıntığı, maneler ve çıñlar cıyıntığı, edebiyat dersligi, öziniñ şiirler cıyıntıqları, Aşıq Umerniñ eki cıltlıq eserler toplamı, Mustafa Cevheriy eserleriniñ eki cıltlıq eserler toplamı, muellifdeşlikte çıqarğan "Qırımtatar edebiyatınıñ tarihı", edebiy maqalelerden, oçerklerden, hatırlavlardan ibaret "İrmaqlar"  kitabı, Sovetler Birliginiñ Eki defa Qaramanı Amet-Han Sultannıñ ayatı ve cenkâver yoluna bağışlanğan "Amet-Hannıñ yıldızı" povesti, "Alim –– Qırım yigiti" kitabı, zamanımıznıñ ulu şairi Eşref Şemi-zadeniñ 100 yıllığına bağışlanğan "Şair namın halq saqlar" adlı hatıra kitabı em de onıñ eserleriniñ üç tomlığını azırlağanı, Qur’an-ı Kerimniñ ana tiline tercimesi, Qırımda eñ çoq tirajğa malik “Buyurıñız duağa!" kitabı, “Diniy sözler ve añlatuvlar luğatı”… Bularnıñ er biri –– qırımtatar edebiyatı, medeniyeti ve diniy urf-adetlerini ğayrıdan tiklev kibi muqaddes işke qoşulğan qıymeti yoq bir isse olmaqnen birge, vatanda milliy ahlâqımıznı, dinimizni teşviqat etüvge, halqımıznıñ birligini, tertibini saqlavğa doğrultılğan semerli hızmettir. Riza ağa ta yetmişinci yıllarnıñ başında çıqarğan birinci "Navrez" cıyıntığından başlap, edebiyatta özine vatanperver edip olaraq munasip yer aladjağını kosterdi. Vatanda, şair Ablâziz Veliyevniñ muarrirligi altında Aqmescitteki "DOLYA" neşriyatında çıqarılğan "Tatarlığım" adlı kitabında o esasen lirik şair olaraq korindi. Menim masam ustinde onıñ acayip kitapları daima tura, hususan "Tatar-lığım" kitabındaki şiirleriniñ çoqusını men ağızdan bilem. Olar pek yengil oq-ulalar ve aqılda qalalar. Şiirler soñ derece milliy ğayeler ruhında, vatanperverlik aenkinde, halqçanlıq duyğularınen yazılğanlar ki, fikir etken iç bir oquyıcını lâqayd qaldırmaylar.                                            Riza Fazıl eñ faal çalışqan, icat etken qırımtatar yazıcılarından biridir. Yuqarıda qayd etilgen kitaplar, olarnıñ sayısı ise otuzğa yaqın, edipniñ ne qadar çeşitli ve mahsuldar çalışqanını açıq-aydın kostereler. Em onıñ çıqarğan kitaplarınıñ er biri öziniñ milliylik tesiri ile sadıqlıqnen halqqa hızmet eteler. Edipniñ Qırımda oldıqça meraq doğurğan kitapları yarım adadan tışta da belliler. Qırımtatar tiliniñ baylığı ve şırnıqlığı, mevzularınıñ aktualligi iç bir oquyıcını lâqayd qaldırmay. Aci Muhammed-Riza özi alçaq goñülli bir insan olaraq, şahsiyeti ile adamnı özine çeke. Men Riza ağanı qırq yıldan berli biler ekenim, onıñ insaniyetligine suqlanam ve maña olğan qardaşça munasebeti içün, maña ve menim icadıma daima qol tutqanı içün ondan çoq minnetdarım. Taqdirim oyle oldı ki, men öz vatandaş-larımdan uzaqtam. Lâkin menim Qırımdaki qalemdeş dostlarım Riza ağa, rahmetli Şakir selim, Dilâver Osman, Ablâziz Veliyev, Valeriy Basırov meni iç unutmaylar ve men olarğa yurekten teşekkür arz etem.Qırımtatar edebiyatınıñ klassigi Eşref Şemi-zade Yangiyülde olğan bir korü-şüvimizde Riza Fazıl aqqında: "Riza qırımtatar edebiyatına daa yaqında keldi. Men oña buyük umüt besleyim", degen edi. Riza dostımız buyük şairimizniñ bu işançını tolusınen aqladı. 
Riza Fazılnı qalem ve söz ustası yapqan yalıñız istidadı ve iqtidarı degildir. Şimdiki Riza Fazılnı emek, toqtav bilmegen, ğayretli, maqsatkâr emek şekillendir-di. Öz halqınıñ tarihiy yolını, keçmiş edebiyatını ogrenerek şair maña Qazanğa defalarca keldi ve mında kitaphanelerde özine kerek materiallar toplay edi.
Yazıcı, edebiyatşınas, folklorcı, terciman ve medeniyet erbabı olaraq o, halq akademigi unvanına çoqtan lâyıqtır.
Mında, Qazanda Riza Fazılğa alim ve yazıcı, halq akademigi Naqi İsanbet, SSSR Halq artisti, bestekâr Nacib Jiganov, Halq şairi Ravil Fayzullin ve digerleri buyük urmet besley ediler ve besleyler. Nacib Jiganov oña G. Sablukovnıñ terdjimesinde basılıp çıqqan Qurannı bağışlağan edi. Men özim de oña tarih, edebiyat, folklor saalarına ait bayağı kitaplar bağışlağan edim. Korüne ki, edip olardan eyi maqsatnen ve halq menfaatına faydalana.
Öziniñ oldıqça kergin icadiy faaliyetine baqmadan, Riza Fazıl cemaat işlerine de vaqıt tapa, cemiyetniñ em siyasiy, em edebiy, medeniy ayatında faal iştirak etip kelmekte. O, keçken sene rahmetli Şakir Selimnen, Dilâver Osmannen birlikte ve diger yazıcılarnıñ qol tutuvına bazanıp, Vatanda ilki kere mustaqil Qırımtatar yazıcıları birligi meydanğa ketirilmesine buyük isse qoştı ve şu yazıcılar birliginiñ birinci reisi oldı. O, "Yıldız" mecmuası muarriyeti eyyetiniñ azası, Eşref Şemi-zade adına edebiyat mukâfatı komissiyasınıñ reisi, din saasında faal bir teşviqatçı olaraq o, Qırım musulmanlarınıñ üç Qurultayında da teftiş komissiyasınıñ azası ve reisi olaraq saylandı ve ilâhre. Qırımtatar edebiyatı ve medeniyeti saasında buyük hızmetleri içün 1989 senesi o, Özbekistanda nam qazanğan medeniyet hadimi fahriy unvanınen taqdirlendi. 14 yıl “Lenin bayrağı”nda ve 13 yıl “Yıldız” mecmuasında çalışqan, 30-ğa yaqın kitapnıñ muellifi ve tertip eticisi olğan Riza Fazıl yazıcı olaraq butün keçmiş devirde qalemini yalıñız halqqa, medeniyetimizge, ana tilini teşviqat etüvge hızmet etmek maqsadınen işletip kelmekte. Bunı o, öziniñ añlı surette umumhalq Milliy areketine qoşqan issesi dep saya. Bu aqta o öziniñ 1991 senesi “Yañı dünya” gazetasında “Yazıcı minberi” rubrikası astında bastırğan “Til, edebiyat ve Milliy areket” serlevalı maqalesinde şöyle yaza:
“Zanımca, Milliy areketni yalıñız bir taraflı, tar bir manada añlamaq iç doğru de-gildir. Surgünlik yıllarında çeşit qıyınlıqlarnen edebiyatımıznı, matbuatımıznı, ede-biy tilimizni yaşatıp, saqlap kelgen icadiy ziyalılarımız, yazıcılar ve sanatkârlarnıñ çoqusı bu umummilliy areketten iç çette turmaylar. Ayrı birileri ise öz saalarında halqnıñ menfaatı ve onıñ kelecegi içün namusnen hızmet etmekteler ki, olarnıñ milliy kureş silâsı da, kureş usulları da başqadır. Oyle eken, biz icatkârlar, öz qalemimiznen doğrudan-doğru halqqa, medeniyetimizge, onıñ kelecegine soqaq açqan bu muqaddes ana tili ve edebiyat saasına mensüp olğanımıznı ve bunıñnen milliy meselemizniñ, milliy kureşniñ qaynaq dalğasında bulunğanımıznı iç bir daqqa unutmayıp, Milliy areketniñ esas küçlerinen birlik olıp, daa ziyade ğayretnen, israrlı çalışmalımız. Ve icadiy işlerimizni, şahsiy faaliyetimizni butünley umumhalq maqsadına boysundırmalımız”. (“İrmaqlar” kitabı, 2002 s. s. 141-142). Riza Fazılnıñ 1991 senesi II Qurultay delegatı olğanı ve şu Qurultayda yazıcılardan ilki olaraq Meclis azası saylanğanı da onıñ aqiqaten Milliy areketke meil bergen insan olğanından delâlettir.Riza Fazılnıñ icadı ve faaliyeti aqiqaten urmetke ve suqlanuvğa lâyıq. Onıñ eserlerine aydın lirika, yengil didaktika, yımşaq yumor, felsefiy munderice hastır. Alçaq goñülliligine barıp, o, özini ne şair ve ne de alim dep saymay. Amma o aqiqiy icatkâr usta. Qırımtatar edebiyatınıñ aqsaqalı Riza Fazıl 80 yaşında. Öziniñ yubileyini o er vaqıttaki kibi areketçen alda, işçenlik muitinde, ileride yapacaq işleriniñ, ciddiy proyektleriniñ eñ olmağanda bazılarını amelge keçirmege küç ve vaqıt yetişir degen umütnen qarşılamaqta. O daima halq arasında, daima arekette. Allah oña sağlık ve uzun omür bersin de, barsın edebiyatımız ve medeniyetimiz aşqına onıñ butün maqsat-niyetleri, umüt-işançları yerine kelsin.( Riza Fazıl ağamız oz qolıman cıbergen edı arşivımızge)