DÜNYAQIRIMTATARLARI 18 MAYIS 1944 - NI ANIYLAR

                       

75 SENE GEŞTI O VAHŞİ SURGUNDEN

Güner Akmolla 

     

      Er sene anıma torenlerımıznı yaşatamız, bo cıl  75–cı anıma kunı. eğer bıznı dünya milletlerın arasından sılmege ıstegenlernı aytsaq.Tarihte, er zaptetılgen zamanlarda, fatihlermen emektaşlıq yasağanlar tabılğan; Nisan 1783 te Potemkin’ın ordıları II Ekaterina’nın emırımen ulkemıznı zapt eteler. Bızım statistiklarımız 5 milyon tatar nufusunu kostere o zamanlarda, olar ataların vatanını mecbur bolalar terketmege 2000 cıl bo yerde yaşayış surgen sonra, çünki olar kıpçakların,( kuman, peçenek, bo yerlerge slavlarnı ketırgen avarların evlatlarılar).Milletımın nemselermen bitaraf bırleşmemelerıne dair (yanı kop olaraq) bır qaş kanıt ketırecekmen, çünkü men, 1990 dan sonra 10 kere Qırım’ nı coqladım ve onın tarihını  aqtardım. Aqmesçit / Simferopol şeerınde uzun bır soqaq bar” ARMYA 51”. Adı tarih. O bellı Vatan Qoruma Harbten kele. Bo Armya 51 de asker ve subay sade qırımtatarlarından  bolğan ve bu ordı Berlin’nı faşistlerden qurtarğan. Qonuşqanlarımdan bırısı ayttı:”neğadar oğraştıq bız bu adı salmağa soqağımızğa”.  Ekıncı qanıt aşadaqı resım, qırımtatar partizanların resımı, “Nenkecan” jurnalında, 1917 sayı 18 sayfa 6-13lerde salınğan. Qırım’ın dağlarında uruşqanlar 1941- 1944 cıllarında faşistlerge qarşı. Uşıncı qanıtım bellı, surgunden avdet etıp Vatanda yaşağanların epısı “deportasya” pensyasını ala.Surgunın edebiyatı bar, qalay avdetınde bar: Idris Asanin, Bağçasaray şaiirı 3 balaban tom da, kitapta, faşistlerge qarşı uruşqanların listesını bere 2000 senelerınde; zamanımızın yazarı, Ablyaziz Veli “Cenk Ofitserlerı” kitabında, 2007 de ekıncı listenı yaza: 130 -I-cı kaptan (erkek ve qadın), 31 -II- kaptan, 33 polkovnik, 55 tegmen, 2 general, Bulatov Ismail  ve Gafarov Ablyakim, 3-cı general üçak pilotı Ahmethan Sultan 2 kere geroy,qabıl bolmadan 3-cı defa qala.O 3 kitapta saydım232 qırımtatar subaylarını, 1-cı bol. de 74, 2-cı de, 87, 3-cı de, 71, omırlerı  qısqadan  yazılıp. 

      2015 senesınde tanıttım dünyamızğa surgunnı “Caş nesillerın hatırasında sılınmegen surgun 71-cı senesınde” ve müellifler sekız menmen: M. Ülküsal, Sabri Arıkan, Necip Ablamitoğlu, Al. Mihalça, M. Moise, Anastasia Dumitru, M. Kelaru, men; epımız uşın bır sorğı saldım: I-cı dünya cenk sonında Avusturya ve Macaristan lagerlerı tolı edıler bo kışılermen, Abdullayev, Asanov, Kutabayev, Asanbayev, Tansaqbayev; bolar tatar azer, qazahistanlı, başqır, uygur, çeçen, çerkez, miser, noğay ,qazan edıler ve cephenın bırıncı sırasında... geştı II-cı dünya cenkıve kene olar yetıştıler Berlin’ge ve sonra surgunge, 5 uniyon respublikalarnın uzaqlarına... çünkü bırşey denışmedı, yaqın bırşey denışmedı... (uyğun  Haşek “Şeig cesur askernın hadiselerı”; uyğun Zsuzsa Kakuk “Qırımtatarlarnın turkulerı”; uyğun dr. Amet Ozenbaşlı “Qırım’ın façiası”; uyğun C. Aitmatov “Kun bolır asırğa bedel “; uyğun Victor Frunză „ Istoria Stalinismului în România”.